Philippe Panneton naskiĝis en 1895 en Tri-Rivero, Kebekio. Li studis medicinon ĉe Universitato Laval kaj en Montrealo, kie li ricevis sian diplomon en 1920. Li vojaĝis por postdiploma studado al Parizo, kie li estis libera de la literaturaj limoj de la Katolika indekso, kiu estis longa listo de libroj kiujn malpermesas en Kebekio la Katolika Eklezio. Li revenis al Kebekio, kie li praktikis medicinon en Montrealo, kaj en 1935 li profesoriĝis ĉe la Universitato de Montrealo. Li ankaŭ deĵoris kiel la prezidento de la Akademio Franc-Kanada (l’Académie canadienne-française) de 1947 ĝis 1953. En 1956, li elektiĝis esti ambasadoro al Portugalio, kaj li mortis en Lisbono en 1960.
Ringuet (tiu nomo estis la familia nomo de lia patrino antaŭ edziniĝo) eldonis sian unuan libron en 1924, kun titolo Littératures…à la manière de…. Tiun libron li verkis kunlabore kun Louis Francœur, kaj ĝi enhavas verkaĵojn kiuj moke imitas ŝatatajn franc-kanadajn verkistojn de tiu tempo, inkluzive je Lionel Groulx, Camille Roy kaj Henri Bourassa. Oni forte riproĉis lin pro tio ke li ŝajne aparte malestimis al Abbé Groulx, sed malgraŭ tio, li gajnis la premion David.
En 1938, Ringuet eldonis sian unuan romanon, Trente Arpents (“Tridek akroj”). Ĝi estas la historio de la sukceso kaj sekva malsukceso de unu kampara familio. Kvankam la historio okazas en la tradicia kampara ejo de Kebekia “romano de la tero,” la vidpunkto de Ringuet etendas preter la limoj de ĉi tiu stilo de literaturo. Li uzis realismon por klarigi pliĝuste la vivon de kampara kebekia terkultivisto. Li gajnis alian premion David, kaj la anglalingva traduko gajnis la premion de la Reganto Ĝenerala.
La plipostaj fikciaj verkoj de Ringuet ofte esploras la malkontentecon, kiun frontas liaj roluloj en ties urbaj ĉirkaŭaĵoj. Li neniam regajnis la grandan sukceson de sia unua romano, sed Ringuet tamen honoriĝis per la premio de la Akademio franca (Prix de l’Académie française) en 1953, la premio Duvernay en 1955, kaj la medalo Lorne Pierce en 1959.
Verkita de Lee Skallerup.
La Heridaĵo: verkita de Ringuet en la franca,
tradukita en la anglan de Morna Scott Stoddart kaj esperantigis de Bruce Arthur
La viro haltis minute ĉe la voj-kruciĝo, klare konfuzite. Li devis decidi: ĉu iri rekte laŭ la ŝoseo kaj eventuale perdiĝi en la arbedaro videbla ĉe la horizonto, trembrilante pro la varmego de la tago; ĉu turni sin al la maldekstro kaj iri laŭ la polva vojo kiu zigzagas inter pluraj montetoj, kie oni senarbigis la teron, kaj kiu ŝajne finiĝis ĉe la bazo de deklivo, sur kiu aro de pin-arboj dormas sub la suno. Ankaŭ tie, ĉe la dekstra flanko de la voj-kruciĝo, estis malalta domo malantaŭ vico de aceraj arboj — unu ties muron kovris malplaĉ-aspektaj reklamaĵoj.
La viro decidis grimpi la deklivon al alloga ombro sub la retejo de arbobranĉoj. Li iris oblikve, piedirante peze, lace. Li iris trans la tapiŝon de pinaj pingloj ĝis sabla altaĵo; preter tie, la tero iris malsupren.
Lia nova kompleto kaj bril-kolora ĉemizo videbligis fortikan korpon kaj kvadratajn ŝultrojn. Antaŭ la fono de la ĉielo, liaj ŝultroj aspektis iomete simile al fortika ligna jungilo por porti pezaĵon. Li estis metinta sian pakaĵon sur la teron.
Li rigardis la pejzaĝon; antaŭ li, eble estis la terpeco kiun li serĉas. Haltinte, li ĝuas la ombron kaj la malvarman printempan venton — kiam li grimpis, la eka varmego estis apenaŭ tolerebla.
La tero antaŭ li estis ond-forma. Ĝi deklivis krute malsupren. Estis kelkaj malgrandaj valoj, kaj preter ili, estis profunda mallarĝa valo. Ĉe la alia flanko, la tero deklivis supren, ondon post ondo, ĝis monteto tiel alta ke li ne povis vidi super ĝi. Se li volus rigardi super tiu, li devus iri malproksime al la dekstro.
Ĉe la voj-kruciĝo sub li, virkoko en la bruteja korto komencis bleki kiel eble plej laŭte. Tiu triumfa kanto de kontentigita amo aŭdigis ties ĝojon super la tuta mondo, la tero, la sunlumo, la printempa tago. Momente ĝi plenigis la tutan pejzaĝon, sekve ĝi ĉesis, kvankam la virkoko ŝokiĝis ke ĝi atingis nenion. Paco revenis, nevenkita, majesta, finfina. La susuro de la branĉoj, la venteto kiu tuŝis nur la pintojn de la pinoj, tute ĝis la ĉielo, sajnis esti nur parto de ĉi tiu sensoneco.
Sur la verando de la domo aperis momente virino en kitelo. Tiam preskaŭ tuj aperis viro kun ŝi. Ŝirmante la okulojn kontraŭ la suno, ili rigardis la viron sur la malgranda monteto, kie kutime estas nenio. Post tio, ili malaperis.
Irante iomete laŭ la altaĵo, la vojaĝanto rimarkis ion: estas griza ponto trans la profunda valo. La rivero certe estas tie. Li levis sian pakaĵon kaj piediris malsupren. Antaŭ ol eniri la butikon, li hezitis. Tiam, skuante la ŝultrojn, li puŝe malfermis la pordon. La virino en la kitelo iris malantaŭ la grasa vend-tablo, kie en vitra elmontrilo estas kelkaj bombonoj kaj pakaĵetoj de maĉ-tabako.
“Cu vi povus diri al mi, ĉu la bieno de la mortinta Baptiste Langelier proksimas al ĉi tie?”
“Kion?”
“Ili diris ke la terpeco posedita de la mortinta Baptiste Langelier troviĝas ie, proksime al ĉi tie.”
“Ho, la bieno de Baptiste Langelier.”
“Jes, la bieno de Baptiste Langelier.”
Li estis ripetinta iliajn vortojn maŝine, kiel viro kutimiĝinta al la manieroj de ĉi tiuj simplaj homoj.
“Nu,” ŝi diris plu, “ĉu vi demandas pri la bieno de Baptiste Langelier?”
Li ne respondis.
La virino malaperis malantaŭ tre polva litokovrilo, kiu pendas kvazaŭ kurteno antaŭ la pordospaco.
Post minuto alvenis viro, kiu rigardis la nekonaton scivoleme. Tiu dua viro demandis denove, ŝajne tute ne senpacience. “Mi volas scii, kie estas la bieno de Baptiste Langelier.”
“Ĉu Baptiste Langelier? Sed li mortis. Li mortis antaŭ iom da tempo.”
“Jes, mi scias. Sed mi demandas pri lia bieno.”
“Bone, mi informas vin. Iru per la maldekstra vojo ĉe la bazo de la monteto. Ĝi estas sufiĉe facile trovebla. Ĝi estas la tria loko post kie la vojo duiĝas.”
“Bone. Dankegon.”
Post kiam li iris malsupren laŭ la vojo, la viro kaj virino restis ĉe la fenestro malantaŭ la kurteno.
“Eble vere estas li,” diris la virino.
“Li aspektas kiel li,” respondis la viro.
Ja estis li.
Ekde kiam la maljuna Baptiste Langelier mortis eke en Februaro, ĉiuj demandis sin, kiu heredos la bienon. Li estis fraŭlo, kaj neniu sciis parencojn loke aŭ aliloke. Dum iom da tempo, neniu aŭdis ion ajn. Tiam iu de Saint-Alphonse trovis kiu estas la heredanto; estis raporto ke vere estas heredanto, urbano kun la nomo Langelier — eble kuzo.
La informo pliboniĝis! Iom post iom, la afero diskoniĝis. La viro estas filo de la maljuna viro; estis vere. Sed la maljuna viro neniam edziĝis, ili flustris. Ne, li estas la filo de virino kiun la viro edzinigis antaŭ dudek kvin jaroj, laŭ aliaj homoj, kiuj certis. Ili eĉ parolis pri detaloj: ŝi estis virino de Montrealo, kaj ili kunloĝis dum nur kelkaj semajnoj, kiam li laboras en municia fabriko en 1916. La sola fakto pri kiu ĉiuj akordiĝis estis ke la filo edukiĝis de la monaĥinoj, kvazaŭ orfo aŭ bastardo.
Kio ajn estis la vero, Albert Langelier komencis loĝi tie. Li ekposedis la domon; li havis la ŝlosilon. Li ekposedis la bienajn konstruaĵojn, memfide kiel la posedanto de la bieno. Li ekposedis la bienon kvazaŭ li komprenis nenion pri ĝi, hezite, malcerte. Kaj la unuan tagon, li malfermis ĉiujn fenestrojn, eĉ en la salono.
Dum kelkaj tagoj, la proksimuloj estis zorgemaj kaj amikaj. Ja, la domo estis malplena, de ĉiuj iris por rigardi nokte, kaj se la maljuna Langelier revenus, li devus serĉi longe por trovi iujn posedaĵojn, ĉar ili ne estis ĉe sia kutima loko.
Dun iom da tempo, la familio Vadenais ne kuraĝis uzi sian tabak-falĉomaŝinon, kaj Patrino Caron, la virino en la angula domo, komencis kaŝi la grandan sap-bolilon en la kelo.
Alia proksimulo, sinjoro Langlois, venis larĝe ridetante por redoni la sterk-sternmaŝinon. Li estis teninta ĝin en sia brutejo por preventi ke oni ŝtelus ĝin.
Same revenis maljuna ĉevalo, kaj ankaŭ du bovinoj kaj porko, kiujn iuj helpemuloj prizorgis por ke ili ne mortus pro malvarmo kaj malsato. Ili devis elspezi por nutri ilin. La novulo malridetis sed ne disputis; li pagis la koston. Ŝajnis iomete strange al li.
Pri la kokoj, ŝajnis ke la vulpoj manĝis ilin, ĉar neniu sciis al kie ili iris.
Ĉe Grands-Pins, la grundo estas malbona kaj ne taŭgas al ordinara ter-kultivado, do dum longa tempo ĝi estis preskaŭ forlasita. Nur post kiam oni komencis kultivi tabakon, homoj venis kaj loĝis tie, homoj kiel malriĉaj kiel la grundo. Ili vivis malfacile kaj malriĉe, sed pliposte pli facile. Tabak-kreskigado povis vivteni familiojn, eĉ ĉe Grands-Pins.
La maljuna Langelier estis inter la unuaj kiuj provis ĝin. Li ne plu estis juna, kaj li antaŭvidis nur kelkajn jarojn de paco kiel rekompenco pro sia pena laborado, do li ne devis elspezi multe. Li konstruis bonan sekigilon, kutima kvadrata konstruaĵo kun du fornoj hejtataj de ekstere. Li kontentigis sin per la kelkmil plantidoj kiujn li komencis kreskigi de semeroj endome sur sia malnova fera forno en la malviglaj tagoj de februaro. Sed kiam estis la tempo por planti ilin ekstere, li dungis dum kelkaj tagoj la filon de proksimulo aŭ preterpasantan laboriston. Li faris same en la laborplena sezono de falĉado.
Li fieris pri sia tabako. Ĝi estis raso kiun li konservis dum jaroj. Li posedeme kolektis sian semaron. Kiel ĉiuj aliaj, li kovris sep aŭ ok plantojn per ligitaj paperaj sakoj ĝis ili maturiĝis. Sed li havis siajn proprajn ideojn. Ekzemple, li neniam kolektis semaron krom se estas orienta vento.
En la kuirejo Albert Langelier trovis la longajn skatolojn por la plantidoj, sed ĉiuj estis mortaj. Estis nenio krom polva grundo morta, kun kelkaj velkintaj fadenoj — la sola restaĵo de la fama raso de la maljuna viro.
La forno estis rusta pro la vintro, kaj ĉirkaŭ ĝi estis multaj malplenaj ladvazoj. Li piedbatis ilin for kaj alprenis siajn proprajn ladvazojn — plenajn.
Envenante per la malantaŭa pordo, la kutima enirejo, oni iras tra la kuirejo en ian salonon, en kiu estis nenio krom du ĉevalharaj seĝoj kiuj perdas sian remburaĵon, kaj kaduka ŝranko. Malnova kalendaro sur la muro ankoraŭ montris la februaran paĝon kiun la maljuna viro ne povis forŝiri.
Estis du dormĉambroj ĉe la alta etaĝo, kaj Albert elektis la pli malgrandan ĉar ĝi estis malpli malluma. La maljuna viro ŝajne dormis tie, ĉar sur la lito estis ĉifa litotuko kaj pendante ĝis la polva planko estis malpura litkovrilo. La novulo pensis ke li eble sentus sin pli komforta en ĉi tie ĉambro, kie videble iu alia jam loĝis.
Senpense li serĉis tra la mebloj, malfermante unu tirkeston post la alia. Granda pina ŝranko okupis tutan muron. Li ekrigardis en ĝin; estis rompita glaso, krusto de ŝima pano, kaj sub araneaĵoj ĉe la angulo estis malnova numero de la Almanako de la Popolo. Ankaŭ estis ia tuketo, per kiu li viŝis la bretojn antaŭ ol formeti siajn ekipaĵojn. Tiam li rimarkis pecon de papero, kiu etendiĝis el fendo. Li elprenis ĝin kaj komencis legi. Ĝi estis ero de letero.
“…ĉe Montrealo, mi ne povis vidi vin. Mi restis kun amikoj. Sed tio plaĉus al mi, ĉar mi bezonis vidi vin. Plaĉus al mi aŭskulti vin kaj fari kiel Violette faris, anstataŭ foriri tiel, kiel mi foriris. Sed se vi faros tion, kion vi promesis, estos bone. Mi iris al la Fratinoj por….”
La letero estis ŝirita tie ĉi.
“ne tro malbone. Sed mi sukcesis aĉeti….”
“pantalonon, kaj ĉapelon….”
“sencigi….”
Li rigardis la dorson, sed la malseketo fluigis la inkon tiel, ke li ne povis legi la vortojn.
Sidante ĉe la fino de la lito kun la letero en la manoj, li relegis ĝin kaj ekdemandis sin: ĉu la letero temis pri li, kiu estis infano, malfeliĉa infano, tenata en orfejo, kiu estis la sola loko kiun li memoris de sia infan-aĝo?
Li ne povis memori, ĉu li iam ajn vidis sian patrinon, kaj la Fratinoj certigis ke li sciis, ke ŝi lasis neniom por li, ke neniu helpis la monaĥinejon pagi la koston vivteni lin.
Ekrigardinte la paperon denove, li ĵetis ĝin sur la plankon per la senzorga maniero de fraŭlo. Sed ne, li ne faru tion, ĉar ĉi tio estis lia hejmo — lia domo. Li ŝovis la paperon en la poŝon de sia ĉemizo.
Ĉu utilas sin demandi? Kial elpreni la fantomojn el la pasinteco kiam li eĉ ne rekonus iliajn vizaĝojn? Tuj antaŭe, li instinkte rigardis la murojn en la salono, serĉante fotojn kiuj montros la vizaĝon de lia patro. De ĉi tiu patro li ricevis nur du donacojn, sed ili estis rimarkindaj. La unua donaco estis la vivo, sed tio estis vivo kiun neniu deziris. Kiam li konsciiĝis pri tio, ĝi multe doloris al li, doloris al li tiom, ke li neniam komencis sian propran vivon, sian veran vivon, la rezulton de siaj propraj manoj — eble ŝancele komence sed sekve pli memfide kaj irante antaŭen. La dua donaco estis ĉi tiu heredaĵo neantaŭvidita. Komence, li rifuzis kredi, ĉar li certis pri sia malbonŝanco. Li eksciis pri ĝi en la mezo de la sezono, kiam li estis senlabora, atendante ĝis la glacio malaperos kaj la ŝipoj rekomencos vojaĝi, tiel ke li povos denove labori kiel ŝip-ŝarĝisto. Ĉiujare estis same; li gajnis grandan laborpagon somere sed elspezis ĉiom tuj. La aŭtunon li rigardis dum la fina ŝipo foriris laŭ la rivero, kaj en lia poŝo estis nur la mono de la laborpago de la pasinta semajno.
Kiam li heredis okcent dolarojn kiel sola pago en marto, li pensis ke li estis riĉa. Li ankaŭ heredis bienon ie, ĉe Grands-Pins, tre malproksime. Tio estis la sensenca parto de la afero. Li certe neniam vidos tiun bienon.
Post unu aŭ du tagoj, li elspezis cent dolarojn sen bedaŭri ĝin. Estis bona laŭta festo, kaj li memoros ĝin ĝis la fino de la vivo. Post tio, amiko ofertis al li eblon entrepreni produkti kontraŭleĝan alkoholaĵon, kune kun alia viro. Ili bezonis nur iom da mono por aĉeti la provizojn. Post tio ili enspezos multege. Tute glite-glate!
Sed kiam ili komencis produkti, la polico alvenis kaj kaptis la distilejon kiu faras la krimon.
Tiam Albert pensis pri la bieno ĉe Grands-Pins. Ĝi estas tiel malproksima, kiel la luno de la tero. Neniu trovos lin tie. Li iros tien por eviti la policon.
Li nur devos vivi, vivteni sin, same kiel iu ajn alia. Tio ne estas malfacila. Ĉi tiuj kamparanoj povas vivteni sin, do certe povos fari tion li, lerta urbano. Ĉiu diris, ke li certe ne estas stultulo. Lia patro, kiun li neniam konis, tiel estis kiel Providenco al li, aperante ĝustatempe, kaj al tiu li estu dankema, preskaŭ religie.
Krome, li ankoraŭ pensis ke li estas feliĉa.
De sia heredaĵo, li ankoraŭ havis preskaŭ tricent dolarojn — li ankoraŭ ne havis sufiĉan tempon por perdi ĉi tiun monon per vetludado aŭ malŝparado. Li neniam antaŭe havis tiom da mono ĉe iu tempopunkto. Li ofte tuŝis la zonon, kie la rulaĵo de monobiletoj estis komfortiga bulo.
Sed lia konfido perfidis lin en ĉi tiu nekonata regiono. Iel kaprica estis la tero kiu sensonigis liajn pied-peŝojn; iel misteria estis la arbedaro kiu kaŝis la riveron; iel maltrankviliga estis la ĉirkaŭanta spaco kiu ŝajne izoligis lin. Por regajni sian konfidon, li klopodis kultivi sian bienon, la plej konkretan parton de sia posedaĵo.
Li aĉetis plantidojn de la proksimuloj, kaj li aŭskultis iliajn longajn klarigojn kun mieno de viro kiu scias pli ol li ŝajnis scii. La trian tagon, li estis en la kampoj kun la ĉevalo jungita, kaj li rigardis malantaŭen en la direkto al la domo. Tie li vidis iun kiu rigardas en la direkto al li. Momente li timis. Sed ne, ne estis malbone. Estis nur virino. Ĉu virino?
“Saluton!” ŝi kriis.
“Saluton!” li respondis.
Li haltigis la ĉevalon kaj grimpis supren en la direkto al la domo dum la virino malrapide venis malsupren por renkonti lin. Ŝi atendis kliniĝante kontraŭ la barilo.
“Bonan tagon. Mi estas Butch.”
“Bonan tagon.”
“Mi venis por informi vin, ke kiam la maljuna viro vivas, mi ĉiu-matene purigis por li.”
“Ho.”
“Jes, mi purigis la domon por li. Mi balais la lokon, mi lavis la telerojn kaj la vestaĵojn. Li donis al mi du dolarojn monate.”
“Bone.” Konfuzite, Albert rigardis al Butch.
Por li, estas nur du specoj de virino: putinoj kaj bonaj virinoj. La unua speco portis silkajn ŝtrumpojn kaj lip-kolorigaĵon kaj elmontris la formon de sia korpo. Oni povis inviti ilin. Ili sciis kiel respondi kaj povis ridi kaj babili kaj partopreni la festadon kiam laboristoj ricevis siajn laborpagojn. Sed la bonaj virinoj dediĉis sin al siaj hejmoj, siaj gefiloj, sia dom-laboro, siaj edzoj. Ili eliris nur dimanĉe por iri al la preĝejo, kaj ili neniam trinkis alkoholon.
Ĉi tio estis tre simpla klasigo. Sed la juna virino antaŭ li ne apartenis al unu aŭ alia klaso. Ŝi estis juna kaj ridetis kiel la unua klaso, kaj ŝi estis pli maldika ol kamparanoj kutime ŝatas. Sed ŝiaj lipoj estis nefarbitaj kaj aspektis palaj, ŝiaj haroj estis kiel nature, kaj ŝiajn krurojn kovris ordinaraj katunaj ŝtrumpoj.
“Kiu vi diris ke vi estas?”
“Mi diris tion al vi. Mi estas Butch.”
“Butch kiu?”
Ŝi rigardis lin surprizite. Ĉu “Butch” ne sufiĉas?
“Mi loĝas ĉe la familio Vaillancourt. Ĝi estas la tria domo tiudirekten malsupren, la verda domo.”
“Do sinjoro Vaillancourt estas via . . .”
“Ne, li ne estas parenco. Ili akceptis min kiam mi estis malgranda.”
“Viaj gepatroj, de kie ili estas?”
“Ĉu miaj gepatroj?”
Ŝi skuis la ŝultrojn, surprizite. Pasis longa tempo post kiam iu ajn demandis tian demandon. “Mi nur loĝas kun la familio Vaillancourt. Mia nomo estas Saint-Ange — Marie Saint-Ange. Sed ĉiuj nomas min Butch.”
“Bone. Auskultu, Marie. Se vi faros same por mi, kiel por mia patro, mi pagos al vi du dolarojn monate, eble plimulte. Vi ne aspektas malbona. Vi scipovas vian laboron.”
“Certe jes.”
“Kaj eble vi scias pri tabako.”
Li ŝercas, sed ŝi respondis serioze. “Jes, mi scias ĉion pri tabako. Ĝi estas preskaŭ la sola rikoltaĵo en ĉi tiu regiono. Mi ĉiam helpis, precipe dum la tempo de plantado.”
Ŝi klare ne komprenis kion li subdiris. Ja, pensis li, ŝi estas nur simpla kamparano.
Post kiam li estis tie dum semajno, lin vizitis peranto kiu vendas terkultivajn maŝinojn. Li estis granda viro kun okulvitroj; li ŝajnis mallerta ĉe la unua renkontiĝo, sed efektive li estis tre lerta aferisto.
Li kutimiĝis al traktado kun kamparanoj, kaj li adaptis al iliaj manieroj. Li parolis kiel ili kaj komprenis iliajn dubojn. Li neniam povus imponi ilin per parolado kiu nur suspektigus ilin. Li aparte atentis ne paroli pri mono ĝis la fina momento, post kiam li ekzamenis — aŭ ŝajnigis ke li ekzamenis — la teron, la maŝinojn, la tabakajn plantidojn.
Sed ĉi-foje li sciis ke li traktas alian specon de kliento. Precipe, li sentis ion tre malofte: disponeblan mono, kaj ĉe plimalofte: iun kiu pretas elspezi tiun monon.
Kune ili kontrolis la restantajn ekipaĵojn de Baptiste: la malnovan maŝinan sterk-sternilo kaj la malnov-modan plantilon.
“Estas nekredeble,” ripetis la peranto. “Estis nekredeble ke la maljuna Langelier povis kreskigi tian bonan tabakon per ĉi tia malnova ekipaĵo, nur senutila malnovaĵo. Ĉio kune apenaŭ havas iun ajn valoron. Ĉiujare kiam mi venis en ĉi tiu direkto, mi vizitis lin. Li estis bona maljunulo, bonega maljuna Kanadano, sed malnov-moda. Ĉu komprenas vi? Tre malnov-moda. Mi kompatis lin, mi bedaŭris pri li.”
“Certe. Vi bedaŭris ke vi ne povis vendi ion ajn al li.”
“Nu, jes, tio estas mia okupo. Sed estis io alia.”
Li aspektis misteria kaj li ĉirkaŭrigardis kvazaŭ ĉiu planto aŭskultas. Sed neniu estis sur la vojo. La solaj vivantoj en la tuta pejzaĝo estis la agemaj nigraj sturnoj super la kampoj; la aero plenas je la stranga pezeco kiu venas printempe el la graveda grundo kaj resanigas la muskolojn de la terkultivistoj.
“Jes, estis io alia. Ĉu vi scias ke la homoj ĉi tie ĉiam enviis la maljunulon Langelier?”
“Ĉu enviaj? Kial? Li ne faris malbonon al aliaj, mi supozas.”
“Certe ne. Sed mi intencis informi vin. La tabako de la maljuna Langelier, lia propra tabako, ne estas la ordinara varo. Mi vizitas tabakajn bienojn de post dudek jaroj, kaj mi vidis multe da tabako, bonan kaj malpli bonan: granda ruĝa kaj malgranda ruĝa kaj malgranda blua, la comstock de Viskonsino kaj la canelle de Kebekio. Sed mi neniam vidis tabakon, kian havis la maljuna Langelier….” Li fajfis inter siaj malpuraj dentoj.
“Ĉu li ricevis bonan prezon por ĝi?”demandis Albert.
“Jes, junulo, vi tute pravas. Se la maljunulo volus, li riĉiĝus post kelkaj jaroj, sed li ne povis ŝanĝi siajn metodojn. Li daŭris uzi siajn malnovajn maŝinojn. Ekzemple, lia falĉomaŝino, ĝi disŝiris la plantojn, estis malbonege. Ĝi malbonigis ilin antaŭ la vendo. Sed li lasis por vi ion, ĉu jes? Ĉu ion bonan….?” Li flustris mallaŭte.
“…la semon…de sia propra tabako.”
Tiutempe, ili atingis la finon de la kampo, kie la tero deklivis krute malsupren inter sovaĝaj frambaj arbustoj kaj lilioj apud la rivereto ĝis tie, kie ĝi eniris la riveron.
“Se vi volas gajni monon, kaj mi parolas pri granda mono, vi bezonas bonajn ilojn. Vi scias tion. Vi estas de la urbo. La grandaj fabrikistoj estas tiuj, kiuj vendas la plej bonajn ilojn, la plej novajn maŝinojn, ĉu jes?” Kiom ajn ili kostas al vi, ili ŝparas al vi monon, ankaŭ tempon — ili repagas sian aĉet-prezon.”
Resume, li konvinkis al Albert aĉeti ĉiujn bezonatajn novajn maŝinojn. La pag-kondiĉoj estis bonaj: cent dolarojn nun, la ceteron pliposte.
La plantidoj kreskis bone. Laŭ la konsilo de la peranto, kaj ĉar li lerte uzas ilojn, li konstruis varm-bedon. Li pasigis feliĉajn tagojn tie sub la varma printempa suno, kaj li sentis sin kvazaŭ li malfaldiĝas same kiel la delikataj plantidoj. Li miris dum ili kreskis, dum li rigardis la verdajn punktetojn ŝveliĝi, apenaŭ kredante ke ili foliiĝos, iĝos larĝaj folioj kiuj etendiĝos kiel malavara mano.
Kelkfoje kiam li estis sur la flanko de la monteto riparante siajn barilojn laŭ la deklivo apud la nigraj abioj, li levis la kapon kaj vidis nigran nubon ĉe la horizonto. Tiam li iris rapide hejmen al la varm-bedo kaj levis la kadron por ke la plantidoj havu aeron — li timegis ke ili trovarmiĝos antaŭ la ŝtormo.
Li ankoraŭ estis urbulo, kaj li ankoraŭ ne povis kutimiĝi al iuj aferoj. Unu afero estas ke li ĉiam surpriziĝas pri la truketoj, bonaj kaj malbonaj, de la naturo: la obstina militado de la herbaĉoj; la ŝtormoj, kiam la tamburado de la tondro kaŝis la voĉon de la vento; la hajlo kies sonon li lernis malami kiam li konsciiĝis kiel ĝi estas danĝero al estontaj rikoltoj. La alia nova afero estas la grandeco de la tero, kie lia ombro kovris nur sensignifan parteton, eĉ vespere kiam la malalta suno longigis la ombron ĝis ĝi estis ebena nigra giganto sur la tero.
Kiel urbano, li leviĝis malfrue. Kompreneble nun li leviĝis antaŭ la sesa horo, sed ĉiufoje estis nova sento esti aktiva je tiu frua horo, kaj precipe, senti tiel libera, tiel energi-plena. Aliflanke li nepre surpriziĝis vidi ke siaj proksimuloj jam laboras antaŭ ol li en la mola, klara lumo de la mateno.
Butch kutime alvenis je proksimume la naŭa. Li avidis esti kun alia homo, do li rigardis, kaj kiam ajn li vidis ke ŝi alvenis, li iris al la domo.
“Marie, ĉu vi vidis mian fosilon?”
Ŝi saltis kiam ajn ŝi aŭdis la nomon, kiun ŝi preskaŭ estis forgesinta, sed kiun li insistis uzi.
“Ne diru al mi ke vi forgesis ion alian. Ĉiuokaze, vi estas ĉi tie. Ĉu vi volas ke mi faros kafon por vi? Ĉu vi matenmanĝis?”
“Mi manĝis ĉi-matene.”
“Bone. Revenu post unu-du minutoj, kaj mi donos al vi ion varmegan.”
Ŝi komencis kredi ke ĉi tiu forgesemo vere temas pri malsato. Ŝi eĉ pli surpriziĝis ke li estis tiel bon-konduta, tute ne aŭdaca. Ŝi saltetis kiam ajn li aperis, imagante ke ŝi sentos du brakojn ĉirkaŭ sia talio kaj ke ŝi devos defendi sin iom. La maljunulo estis sufiĉe malbona! Sed ne, sinjoro Albert, kiel ŝi ankoraŭ nomis lin (estis granda amuzo al la proksimuloj), havis aliajn pensojn en la menso. Li apenaŭ eĉ vokis por deziri al ŝi bonan nokton kiam li finis labori kaj sidas sur la verando fumante sian pipon kaj ludante kun sia hundo. Li estis adoptinta hundon. Kaj kia hundo!
Li trovis ĝin iun matenon ĉe la pordo, spireganta, malpurega kaj kovrata de puloj. Kaj ĝi malbonodoris kiel mefito, kiel finfina trajto. De kie li venis? Verŝajne de malproksime. Facilis elpensi, kiel la tragedio okazis. Li verŝajne forpelis unu el tiuj malbonodoraj bestoj, kaj la mefito defendis sin kiel kutime. Unu ŝpruco kaj la hundo forkuris kiel frenezulo, sufokiĝante, provante forigi la netolereblan odoron de siaj haroj, rulante sin en la koto, kurante en la akvo, sed nepovante fuĝi la hontan, malbonan odoron.
Albert devis forpeli lin ĉar la odoro estis tro malbona. La malfeliĉa besto restis en la valeto apud la rivereto, pasigante horojn en akvo klopodante purigi sin, kaj sekve nepre revenis al la domo. Finfine ili nutris lin kaj sekve akceptis lin.
La viro neniam antaŭe rilatis kun bestoj, sed li kaj ĉi tiu besto estis bonaj amikoj. Tio ŝajnis tiel stranga al li, ke li klopodis klarigi ĝin al Butch, kiu estas la sola homo kun kiu li havis la eblon paroli.
“La kamparo ja estas stranga. Jes, estas strange, kiel homoj povas ŝanĝiĝi.”
“Certe, oni ne povas esti la sama en la kamparo kiel en la urbo.”
“Vi bone diris ĝin. Kiu pensus, ke mi havos hundon? Kaj li eĉ ne estas bela hundo.”
“Estas la vero. Li ne estas tre bela.”
“Ne, ne bela. Sed plu, li ne estas stulta. Vespere kiam mi sidas kaj fumas sur la verando, mi parolas kun li. Homoj bezonas iun, kun kiu paroli.”
Butch estis okupata, pendigante la lavitajn tolaĵojn, kiujn ŝi ĵus finis blankigi. Ŝi plenigis la draton kiu etendiĝas de la malantaŭa konstruaĵo ĝis juna salika arbo. Ŝi kliniĝis super la malnova korbo por levi tolaĵon, kaj tenis ĝin per etendita brako, kiel flago dum ŝi alfiksis la tuk-pinĉilojn kiujn ŝi prenis el la poŝo de sia antaŭtuko.
Ŝi staris tie kun la suno malantaŭ ŝi, tiel ke ŝia formo videblis sur la blanka litotuko. La vento movis ŝiajn harojn kiel nimbo, kaj la suno videbligis ŝiajn maldikajn krurojn sub la malfortikaj jupoj.
Albeert rigardis ŝin dum minuto, kaj pretis diri spritaĵon. Sed li nur diris, “Jes, mi parolas al mia hundo. Mi parolas pri la urbo, kaj ankaŭ pri mi mem. Mi ne diras ke li komprenas min, sed li aspektas kvazaŭ li komprenas.”
“Sed vi certe kelkfoje sol-sentas, kvankam vi havas lin, ĉu jes?”
“Kelkfoje, sed mi kutimiĝas al ĝi.”
“Ne estas bona vivo por viro, tiel loĝi tute sola sur bieno.” Ŝi diris tion sen ia intenco.
“Nu, mi ne certas, ĉu mi restos sur la tero. Se aferoj okazas bone, mi supozas ke mi atendos iam, kaj mi vendos ĝin je la taŭga tempo.”
“Ĉu vendi vian bienon? Nu, mi supozas ke hodiaŭ estas iuj, kiuj vendus sian bienon.”
Tamen li komencis adapti sin al sia stranga nova vivo. Plej kontentigis lin, pruvi al ĉi tiuj kamparanoj ke urbulo kapablas terkultivi. Ja, li petis la vendiston klarigi siajn maŝinojn, kaj li memoris ĉion diritan. Kaj kiam li malofte vizitis aliajn, li aŭskultis ĉiun vorton pri la tero aŭ tabak-kultivado aŭ la sekva farendaĵo sur la bieno.
Plej plaĉa al li estis la malreguleco de lia vivo. Kelkfoje li havis ripoz-tagon ĉar pluvis; kelkfoje li devis labori de la frua mateno ĝis la malfrua nokto, precipe dum la sezono de transplantado. Tio estis tre malfacila.
Li dungis unu viron, kaj li dungis ankaŭ Butch, ĉar li sciis ke ŝi estis forta kaj povis persisti. Fakte ŝi estis unu el tre malmultaj virinoj en la distrikto kiu povis planti tuttage kune kun la viroj.
Li pasigis tri zorgajn tagojn sur la kondukista seĝo, kun sia dorso kontraŭ la akvujo, kiun varmigis la suno. Malantaŭ li, sur du malgrandaj seĝoj, apud la grundo, sidis Jeremy Beland kaj Butch, tenante surgenue la skatolojn de plantidoj. La klingoj ĉe la antaŭo malfermis sulkon; ili metis tie plantidon kaj tenis ĝin dum apenaŭ sekundo, buŝ-pleno da akvo fluis el la akvujo por ĝi, kaj sekve la klingoj ĉe la malantaŭ kovris la sulkon. Ili devis labori rapide, kaj la laboro lacigis la dorson. Sed ĉi tiel ili plantis mil ducent plantidojn la unuan tagon kaj mil kvarcent la duan, kaj sescent la trian antaŭ ol pluvis.
Ĉio devis esti farata rapide. Sed li sentis sin strange malkomforta. Li devis atente rigardi la ĉevalojn por gvidi ilin rekte antaŭen dum la du plantis malantaŭ li. Ili estis avidaj laborantoj kaj diris malmulte. Sed de la komenco Jeremy diris kelkajn incitetajn komentojn per sia vulgara sed amika maniero, kaj Butch respondis tute sen sinĝeno.
Tiam la suno leviĝis alte, lacigante ilin per sia brula spiro. Ili agis kvazaŭ maŝinoj. De tempo al tempo, la plantistoj ŝtelis buŝplenon da akvo celita por la plantidoj — ili trinkis ĝin de la manplato kun la glueca grundo ankoraŭ sur la mano.
Ili ripozis meztage post kiam ili manĝis apud la rivero. En la prema meztaga varmego, la rivero aspektis kiel fandita stano. Albert proponis bani, kaj la alia viro komence malakceptis — eble la ideo surprizis lin, eble li intencis paroli kun Butch — kaj sekve sekvis lin al la akvo. Ili glitis en la rivereton inter la fragmitoj, kaj la vitra lumo brilis sur iliaj malmolaj fortikaj viraj korpoj. Butch intertempe profunde dormis.
Sed kiam la fina tago alvenis, antaŭ ol la ŝtormo komenciĝis, la vetero tre malfaciliĝis. Ili povis senti ke ŝtormo venos, do ili rapidis planti. La ĉielo estis tiel peza, ke la ŝvit-gutoj falis kiel pluvo en la sulkon. Kaj, sendube instigite de la elektro en la aero, Jeremy denove komencis turmenteti la junulinon, kaj tuŝis ŝiajn genuojn kiam ajn ŝiaj manoj estis okupitaj.
Antaŭ ili, la dorso de Albert iĝis strange malmola kaj streĉita.
Kelkaj tagoj pliposte, li rimarkis tranĉ-vundon sur la frunto de Butch.
“Ho, Marie, ĉu vi batalis?”
Ŝi daŭris labori senvorte.
“Mi supozas ke vi estis festanta. Kio estas tio?”
“Estas nenio,” diris ŝi per mallaŭta griza voĉo. Li sentis, ke io stranga okazas.
“Ĉu vi stumblis?”
Ĉi-foje ŝi turnis sin kaj rekte rigardis lin per siaj grandaj pezaj okuloj.
“Ne, mi ne stumblis. Ĉi tion faris Jean-Jacques.”
“Ĉu Jean-Jacques?”
“Jes, unu el la filoj Vaillancourt, tiu kiu havas proksimume dek ses jarojn.”
“Kial li faris tion? Ĉu li frenezas?”
“Ni luktis.”
“Diru al mi pri tio.”
Li insistis, plimulte pro deziro daŭrigi la konversacion ol pro scivolemo. Li sentis tion de tempo al tempo — li bezonis esti kun aliaj homoj. Ĉagrenis lin ke li ĉiam estis sola kun la malvarma sensoneco de la naturo.
“Do vi luktis,” li diris denove. “Mi pensas ke tiu Jean-Jacques estas bona junulo kiu atingos multe. Ŝajnas ke vi ŝatas amatojn kiuj estas junaj.”
“Li ne estas mia amato. Li estas malbonulo. Li ĵetis tason al mia kapo. Tio minacis mian vivon.”
“Kion vi faris al li antaŭ tio?”
“Li komencis la aferon. Mi ne permesis al li kisi min en la laktodomo hieraŭ, do li diris malbonaĵon al mi. Mi ne faris malbonon al iu ajn. Mi ne deziras ion ajn krom ke homoj ne faros malbonon al mi. Li diris ke mi intence lasis la bovidon iri en la tabakon. Kaj kiam mi diris, ke estis li kiu ellasis la bovidon, kaj ke iu alia vidis tion, li komencis puŝi min. Kaj li komencis turmenti min per malbonaj nomoj.”
“Kiujn nomojn diris li?”
Ŝi neniam antaŭe parolis pri si ĉi tiel. Ŝi antaŭ longe lernis teni siajn problemojn en si, ĵeti ilin unu post la alia sur grandan amason en iun malluman angulon de sia memoro, tiel malluma ke ŝi malofte vidis aŭ sentis ilin. Nun la demandoj de Albert malfermis fenestron al tiu malluma angulo, kaj ŝia tuta amaso de problemoj klare videbliĝis, larmigante ŝiajn okulojn kaj bruligante ŝian koron.
“Kion diris li al vi, Marie?”
“Li nomis min per malbonaj nomoj. Li diris ke mi ne havas valoron, ke mi ne havas gepatrojn.”
“Ho, kion diris vi?”
“Nenion mi diris.”
Ili ĉesis paroli. Marie turnis sin al la forno, kie la pizoj kuiriĝas por la supo. Sed li aŭdis ŝin ploreti iomete de tempo al tempo. Tiutempe, la hundo vekiĝis, etendis sin kaj oscedis, montrante sian helan rozan langon, nigran palaton kaj brilajn blankajn dentojn.
“Venu ĉi tien, Patira.”
“Kial vi nomis lin Patira?”
“Kial? Mi informos vin, Marie. Tio estas nomo kiun mi vidis en libro.”
“Ĉu vi legis libron?”
“Jes, mi trovis ĝin sur benko ie. Estis en ĝi malbonŝanca viro, kiel mi. Lia nomo estis Patira. Li ĉiam havis problemojn. Tiu hundo, kiam mi lin trovis, estis tute sola, sen patro aŭ patrino. Do mi nomis lin Patira.”
“Sed ĉi tiu Patira estas malsama. Li estas bonŝanca nuntempe!”
“Eble. Kion vi pensis, Patira? Via vivo nun ne estas malbona, ĉu? Se ĝi daŭros. Sed se vi estas kiel mi, vi tute ne havos bonŝancon.”
Marie rigardis lin, kaj ŝi sentis ion en sia koro, ion varman kaj mildan, senton de frateco. Ŝi dorlotis la kapon de la hundo kaj diris, “Bona hundo.”
Kaj nun longa seka tempo venis al la tero. La ĉielo estis daŭra kaj kruela je ties majesto. Ĉiun vesperon, kiam la granda suno subiris, la horizonto aspektis kiel fajro kiu prognozis ke sekvos alia mortiga tago.
Tuttage, miloj da griloj faris senĉesan pepadon. Tio komenciĝis matene kaj daŭris ĝis la malfrua nokto, sub la mola lumo de la steloj. La varmego, kiu bakis la kampojn, premis malsupren por rompi la malfortan rikolton de homoj.
Komence, la riveretoj daŭris flui, kantante senzorge kaj gaje, fidante ke la pluvo baldaŭ revenos por kovri la ŝtonan river-fundon. Sed ilia matena muziko malfortiĝis ĝis ĝi estis nur murmuro. Kie estis malprofoundaj lagetoj, tie nun estis nur koto kun pli kaj pli da fendoj.
Komence la tabako kreskis bone en la brula varmego. La radikoj etendiĝis malsupren kaj trovis akvon en la suba tavolo de grundo. Sed la varmego etendiĝis en la sablan grundon, daŭre sekigante ĝin. La plantidoj baraktis; la radiketoj serĉis la malsekecon kiun ili sentis. Baldaŭ restis nenio trovebla, nenio krom bakita krusto kiu malrapide polviĝis.
Tiam la tigoj malfortiĝis, kaj la folioj — ilia verdeco malaperis kaj la randoj ruliĝis. Ĉiutage ili pendis plimulte, lacaj, senesperaj, mortantaj.
Komence la kamparanoj atendis. Sekve ili batalis. Sur la kampoj je la sunleviĝo, ili plenigis sitelojn en la rivero kaj donis buŝplenon da akvo al ĉiu planto. La akvo malaperis tuj, kvazaŭ oni verŝis ĝin en kribrilon. Sed la suno leviĝis alte kaj venkis ilin. Kiam la akvo tuŝis la grundon, la akvo tuj vaporiĝis kaj leviĝis en la direkto al la suno. La tuta familio laboris kiel eble plej rapide. Tiam, kiam la tagmeza suno klare venkis, la terkultivisto staris en la mezo de sia kampo, turnis la ŝvitaj frunton en la direkto al la kupra ĉielo, rigardante la veteron, serĉante eĉ venteton kiu eble sud-orientiĝos.
Kelkfoje la aero ŝajnis densa, plena je la malsekeco kiun deziris la soifanta tero, vapora kiel kaldrono. Unu nubo aperis ĉe la horizonto, komence malklara kaj malgranda, sed baldaŭ kovrante la ĉielon. La terkultivistoj venis el la domoj, viroj, virinoj kaj infanoj, rigardante la promesan ŝtormon. Ili rigardis dum ĝi etendis siajn flugilojn kiel ia granda birdo en la ĉielo, esperante ke ĝi venos al ili kaj al ilia rikolto. La pluvo falis ĉe la horizonto, aliloke, nepre aliloke. Lastminute savanta pluvo venis, precize kiam la mortinta tero ĵus senesperiĝis, bona granda pluvo — sed ne ĉe Grands-Pins. Tio okazis ĉe Saint-Sulpice, kie la grundo estas plibona kaj pluvo malpli bezonata.
Albert rezignis kaj ĝuis fari nenion. Komence, kiel la aliaj, li klopodis savi sian rikolton. Li laboris sub la batanta suno, portante akvon kiun la ĉielo rifuzis provizi, sed li rezignis. La proksimuloj havis ses, ok aŭ dek en sia familio; li estis ununura.
Li estis seniluziigita. Lin plenigis trankvila certa malŝato, ke li ne povis fari ion ajn. Nun li komencis konsciiĝi ke la naturo ne estas simpla; ĝi estis libro, kiun li ne povis legi.
Komence li imagis ke lerta urbulo facile sukcesos, se ĉi tiuj kamparanoj povas sukcesi. Li sciis nenion pri ili krom iliajn trankvilajn, stult-aspektajn vizaĝojn. Nun li sciis ke la viro en la kampoj devas scii plimulte, devas kompreni pli malfacilajn aferojn, ol la viro en fabriko. Kaj li devas scii, esti pli pacienca, pli sagaca, pli respondeca.
Tiam inside aperis en la distrikto, malica vento. Kaj super la mensoj de ties loĝantoj aperis alia speco de vento kun efikoj similaj al tiu vento kiu eltiris la malfortiĝintajn plantidojn, kies velkintaj radikoj ne povis teni la grundon.
Albert antaŭe diris al iuj el ili, ke li neniam havis bonŝancon. Aliaj malŝatis lin — ili estis malproksimaj parencoj de la maljuna Baptiste kiuj esperis heredi. Du el ili preskaŭ ekposedis la bienon, aŭ aĉetis ĝin per bagatela prezo.
Ili decidis ke Albert estis kiel Jona. La longa sekeco estis pro li. De kie venis li? Kaj la sensenca kredo je magio, kiu kaŝas en la kamparo, dormas en la mallumaj valoj, sekretaj arbaroj kaj suspektaj koroj, aperis, kiel tio nepre aperas kiam estas katastrofo. Ili preĝis sen rezulto. Ili kantis por la speciala Di-servo kontraŭ la sekeco, ili pagis por meso post meso, ĉio sen rezulto. Certe estis io, kio malhelpis tiujn rimedojn. Pro malespero, homoj ŝanĝiĝis, ili iĝis kiel antaŭ tre longe, tio estas, tima kaj kolera besto, preta forkuri kaj kaŝi sin, aŭ mordi.
La malica belo de la ĉielo ŝajne velkigis ĉiun ĝojon en iliaj koroj. Ili estis kutime simplaj kaj bonkoraj homoj, ŝercemaj anstataŭ koleremaj. Sed ili sentis siajn spiritojn plipeziĝi kiam ajn ŝtormo pendis super iliaj kampoj sed ne ellasis pluvon.
Komence ili montris sian senton nur per malkomforta, suspekta sinteno. Albert, kiu ne konis ĉi tiujn homojn, sentis sin pli kaj pli kiel eksterulo inter ili. Ili ankoraŭ diris, “Bonan matenon” al li kiam ili renkontiĝis sur la vojoj. Sed se li turnis sin post kiam li preterpasis aron da terkultivistoj, li vidis ke ili fiksrigardas lin kaj flustras.
Estis Butch kiu klarigis la aferon al li.
Unu matenon, ŝi ne alvenis. Kiam li revenis post malvigla klopodado helpi siajn mortantajn plantojn en la kampoj, li trovis nek la junulinon, nek la kafon kiun ŝi ĉiam faras por li je tiu horo.
La sekvan tagon ŝi aperis kaj donis al li lian manĝon je malĝoja senvorteco.
“Mi pensas ke mi ne povos veni plu, sinjoro Albert,” diris ŝi.
“Kial ne, Marie?”
“Mi nur ne povas veni.”
“Ĉu vi malsanas?”
“Ne, mi ne malsanas.”
“Do, kial?”
Ŝi komencis lavi la telerojn, kun sia dorso al li. Ŝi kliniĝis super la lav-pelvo kaj li povis vidi nur siajn ŝultrojn kaj la grandan flavan har-bulon kaj molajn orajn haretojn sur la dorso de ŝia kolo. Li forgesis sin momente, rigardante ŝin. Li estis sola tre longe. Tiam li memoris la nuntempon, la aktualan problemon.
“Kial vi ne volas reveni? Ĉu mi ne pagas sufiĉe?”
“Ne estas pro tio. Tio donas al mi iom da mono; ĝi estas la sola mono kiun mi ricevas. La familio Vaillancourt ne donas al mi monon; mi nur laboras por ricevi manĝojn kaj loĝejon.”
“Do kio estas la kialo?”
Ĉi tiun fojon, ŝi turnis sin kun malsekaj okuloj. Li apenaŭ rekonis ŝian vizagon. La brileco mankis kaj li unuafoje rimarkis, kiel brila kaj bela estis ŝia rideto antaŭe.
“Ili estas malbonoj, sinjoro Allbert. Malbonaj homoj, mi diras al vi. Ili diras…. Ili diras….”
“Kion ili diras?”
“Ili diris ke vi estas malbonŝanca, ke vi alprenis vian malbonŝancon en la paroĥon. Ili diras…. Ili diras ke ne pluvoj ĝis vi foriros.”
“Do, tio estas tio. Jes.”
Tra la malferma pordo envenis Patira, kaj li kuŝis ĉe la piedoj de sia mastro. Albert kliniĝis kaj li dorlotis la hundon maŝine.
“Bona hundo. Bona hundo.”
“Kaj tiam la familio Vaillancourt diris, ke mi ne venu ĉi tien.”
Ekstere la timegiga venk-kanto de la griloj anoncis alian tagon de varmego, alian tagon de malvenko.
“Tio ne estas senca,” respondis Albert. Li ridis, sed ĝi estis surfaca rido, kiel ondeto sur senfunda lago.
“Mi scias, ke mi neniam estis bonŝanca. Sed Marie, tio estas sensenca, ĉu jes?”
Butch hezitis. Ŝi komencis traloti sian lav-tukon por eviti rigardi lian vizaĝon. “Mi ne scias. Vere, mi ne scias. Sed same, ĉi tia vetero estas stranga. Oni neniam antaŭe spertis ĉi tian veteron. Maleblas scii.”
La afero daŭris kelkajn tagojn. La proksimuloj komencis ŝiri la foliojn de la plantoj kiuj pluvivas. Ĉi tio estas malfacila laboro. Oni devas kliniĝi tuttage, forprenante la senutilajn ŝosojn kiuj malhelpas la kreskon kaj etendiĝon de la bonoj folioj.
Sed kiam Albert klopodis trovi helpantojn, li trovis neniun. Iuj diris ke ili jam havas laboron. Aliaj nur rigardis lin, kaj kiam li ne foriris, ili turnis la dorsojn al li.
Tiam li ricevis leteron de la vendisto, kiu diris ke li devas pagi pro la maŝinoj kiuj li aĉetis. Sed kiam li subskribis, li kredis ke li ne devos pagi ĝis la fino de la rikoltado, ĝis la rikolto vendiĝos, ĝis li ricevos la monon, kiam ajn.
Unu vesperon, estis alia vespero kiam la aero estis kiel glueca, amara aĵo. Li sentis, ke estas la fino. Li iris trans la kampo kie la flaviĝantaj tigoj staris laŭ vicoj, kvazaŭ velkintaj oferaĵoj sur etaj tomboj. Li iris rekte malsupren, senrigarde, paŝe premante la tabakon, kiu susuris kvazaŭ silko sub la piedoj.
Ĉe la fundo de la valo, li rigardis la riveron dormi trankvile. Ĝi estis tre malgranda rivero, kun riverbordoj tro grandaj. Li haltis kaj manĝis manplenon da framboj maŝine. Sang-ruĝa suno subiras en maro de nebulo. Ĝiaj finaj radioj atingis la herbejojn — ili ne estis ĉi-sezone verdaj kiel kutime, sed sufiĉa flavaj, pretaj esti forbruligitaj. La aero estis malseka, kaj ŝvito fluis de lia frunto, kaj li sentis la salon en la okuloj. Patira staris, spiregante, kaj la soifa tero trinkis lian salivon.
Ili reiris supren al la domo en la mallumo, la mastro kun alta kapo kaj la hundo sekvante. Ili sidis sur la portiko ĝis estis tre mallume.
Tiam Albert ekbruligis sian port-lampon. Li iris de pordo al pordo, fermante ĉiun pordon malantaŭ si kaj fermante ĉiujn fenestrokovrilojn. Li faris pakaĵon de vestaĵoj kiel tiu, kiun li alprenis, ne pligranda, ne malpligranda. Kiam estis nigre mallume, li enlitiĝis. Kiam li vekiĝis, ŝajnis kvazaŭ li tute ne dormis, sed lia horloĝeto montris, ke estas la kvara horo matene.
Ekstere, la nokto finiĝis, sed la matena aero estis sen malvarmo. Li rigardis la ĉielon, kaj ne estis steloj. La tero ŝajnis strange sensona. Kial la birdoj ĉesis pepi? Restis kelkaj faboj de la anataŭa tago; li manĝis ilin malvarmaj, kun iomete de pano kaj buŝpleno da akvo.
Ekstere, malklara malbrila luno estis videbla en la oriento sub la nuboj. Li devas esti rapida.
Patira estis en sia dormejo proksime al la pordo. Albert aŭdis lin moviĝi dorme. Li hezitis, sed ne vokis lin.
Li piediris al la konstruaĵo kaj elvenis portante sian hakilon. Li ĉirkaŭrigardis momente; sekve li iris malsupren en la direkto al la kampo kaj li trovis sin inter la tabakaj plantoj. Ne, tio ne estas taŭga loko!
Li turnis sin al la rivereto kie estis kavo kun verdaj arbedoj en la ombro. Li fajfis mallaŭte, kaj aŭdis respondan bojon.
Kiam Patira atingis lian flankon, spiregante post la kuro, li batis lin per la hakilo, sen vorto, sen dorloto. Tiam li komencis fosi profundan truon. Li ne ploris larmon, sed liaj lipoj estis firme fermaj. Li forĵetis la hakilon, kiel eble plej malproksime per sia tuta forto.
Tiam li reiris al la domo, levis sian pakaĵon, kaj foriris en la griza lumo de tagiĝo.
Kaj nun, preter kelkaj domoj, ombro elvenis de malantaŭ aro de abiaj arboj. Butch ŝajne vidis lin de la subtegmenta fenestro. Ŝi surhavis robon, sed ŝiaj ŝuoj ne estis ligitaj, kaj ŝiaj haroj pendas libere ĉe ŝia dorso.
“Saluton. Ĉu estas vi, Marie?”
“Al kie vi iras tiel?” Ŝi fingromontris lian balancantan pakaĵon.
“Ho, jes, jes,” li diris, sentante ke ŝi divenis. “Mi iras al la urbo. Ĉi tiu loko ne taŭgas al mi.”
Li komencis piediri plu. Butch hezitis momente, kaj sekve pasadis apud li.
“Ĉu ne estas problemo al vi, foriri ĉi tiel?”
Li skuis la ŝultrojn kaj ne respondis.
“Plaĉus al mi, se vi informus min antaŭe.”
“Kial?” Li klopodis ŝerci pri ĝi. “Ĉu vi estus veninta kun mi?”
Ŝi haltis dum momento, senvorta. Tiam ŝi tuŝis lian ŝultron milde, kaj ankaŭ li estis senmova. “Ĉu iri kun vi? Ĉu foriri kun vi?”
Estis neniu sono inter ili. Bruetoj komenciĝas en la domo de Vailllancourt. Ŝi parolis mallaŭte, kaj la vortoj venis supren kvazaŭ klara akvo de fonto: “Eble. Jes, mi estus irinta kun vi se vi estus dezirinta min.”
Tiam li rigardis ŝin, rigardis ŝin rekte, ĉiom da ŝi.. Li rigardis per okuloj pli klaraj ol iam ajn antaŭe, kvazaŭ li ne rigardis ŝin antaŭ tiu matenaĉo: ŝian puran buŝon kun ties stranga rideto, ŝian maldikan talion, ŝiajn fortajn, rektajn krurojn super ŝiaj neligitaj ŝuoj. Li sentis ke en la tuta pejzaĝo, nur ŝi ne estis fremda, nur ŝi estis amika, nur ŝi estis valora al li kvankam li ne antaŭe pensis ĝin. Ŝi estis la sola posedaĵo, kiun loi volis kun preni.
“Bone. Ĉu vi venas?”
Li vidis ŝin heziti momente, turni sin kaj rigardi la domon, kiu ne estis ŝia hejmo kvankam ŝi loĝis tie longe. Li sciis ke se ŝi iros retren, eĉ nur por akiri ion, li devos iri plu sola.
Sed ŝi nur kliniĝis kaj nodigis la ŝuajn ŝnuretojn. Sekve ŝi atente tordis la longajn harojn por fari bulon ĉe la malantaŭo de la kolo.
Ili foriris.
Ili iris longe laŭ la vojo antaŭ ol ili haltis la unuan fojon. Ili piediris dum preskaŭ horo, kaj ili atingis la supraĵon de la longa deklivo. Ili haltis por spiri. Allbert staras, rigardante al la oriento. Ŝi sidas sur la sablo ĉe la voj-flanko.
Maŝine kaj ne tre facile, ŝi fingre desegnis sur la sablo: ALBERT, BUTCH.
Li rigardis kion ŝi faras, kaj ŝi ruĝiĝis. Li uzis la piedon por milde forviŝi la n omon BUTCH, kaj kliniĝinte li skribis la nomon MARIE.
Ili staris denove.
Radio de lumo brilis tra truo en la nuboj kaj trafis ilin. Ili rigardis malproksime al la okcidento. Super Grands-Pins estis griza amaso de nuboj portantaj afablan pluvon, kaj en la oblikvaj sun-radioj ili povis vidi la longajn, malhelajn strekojn de la pluvego.
“Vidu Marie. Ili havas sian pluvon!”
Ŝi aldonis, preskaŭ flustre: “Ili ricevis sian pluvon — post kiam vi foriris.”
“Jes,” diris Albert sentreme, “kaj ni havas la sunlumon.”