ĈE LA SOJLO

Verkita de L. Frechette

Antalparolo

Louis Frechette ( 1839-1908 ) estis franclingva aŭtoro, kiu specialiĝis pri folkloraj verkoj de la pasinta jarcento.

Dum sia vivo li verkis nur unu anglan libron,pri diversaj tiamaj Kristnaskaj anekdotoj, tiel celante rakonti kutimojn, tradiciojn kaj kelkajn popularajn kredojn de tiu epoko. Tiamaniere li deziris emfazi anekdotojn de nia provinco, Kebekio, kaj pli bone konigi ilin al niaj najbaraj anglaj lingvanoj.

E1 tiuj anekdotoj ses estis elektitaj por tradukado. Tial, en tiuj tradukaloj, vi sendube notos kelkajn anglajn kaj fran¬cajn nomojn, sed ĉio estis intence farita.

Tradukinte tiujn historietojn, mi deziras kontribui al la disvastigado de amuzaĵ rakontoj en Esperanto, kaj, se eble, eldoni libreton por eksterlandaj samideanoj.

Nia Kanado estas tre vasta lando, kaj mi opinias,ke oni erare intermiksas ĝin kun nia najbaro, Usono, Fakte, kvankam nia lando estas relative juna, kompare kun eŭropaj landoj, ĝi havas riĉan historion, kiun mi ŝatas rememori kaj partopreni. Kanado estas lando de granda kaj esperplena eatonteco.

La Tradukinto,

S-ro Vincent Beaupre.

ĈE LA SOJLO

Ni vojaĝis al Quebec el Montreal, kiam dumvespere la malgranda grupo da vojaĝantoj, kuniĝintaj sur la ferdeko de la ŝipo, pritraktis literaturan temon.

Fakte, kelkaj el ni nepre asertis, ke nia moderna progreso, elmontrita en komerco, praktikaj sciencoj kaj industriaj aferoj, estis daŭra malamiko de ĉia idealismo. Laŭ ilia interpretado vaporo, elektro kaj antaŭ ĉio la spirito de komercismo, estis forviŝintaj POEZION.

Ĉio dependas de la pensmaniero, kaj antaŭ ĉio, de la vidpunkto de la spektanto. Ekzemple jen mia sperto: la plej poezia afero, kiun mi iam travivis en mia vivo,kiu ekscitis kaj emociis mian animon kun la plej streĉa kaj profunda kortuŝeco, estis tiel banala, ke neniu inter vi, mi estas certa, iam ajn imagus, ke ĝi povus elvoki el la plej malgrandan emocion. Estis nenio pli ol simpla telegrafofosto.”

“Telegrafofosto? Ho, nu!”

“Serioze sinjoroj, mi ne estas ŝercema. Permesu, ke mi ra¬kontu mian anekdoton, kaj vi povos prijuki.”

La rakontanto estis franckanadano, altstatura kaj forta, kvankam pli ol sesdek jara. Li havis energian vizaĝon, akran rigardon, belsonan voĉon,kaj akcenton de bone edukita homo. Tuj ni insistis por koni lian anekdoton, kaj li senprokraste komencist

“Sinjoroj, dudek kvar jarojn, kiujn mi nomas mian jun-

econ, mi vivis en nur iom konita regiono, kiu poste multe kona¬tiĝis, Klondike. (1)

Tiam neniu pripensis fosi tiun frostitan grundon por serĉi ad oramasojn aŭ flavan sablon. La sola tiama industrio en tiu regiono estis la peltokomerco. Tial la sovaĝaj trezoroj estis serĉitaj nek per pioĉoj, nek per kribriloj, sed per kaptiloj kaj pafiloj. Serĉis bestojn aŭ ni mem, aŭ la lokaj indikenoi, kiuj vizitadis niajn komercejojn.

Mi ne detale priparolos la cirkonstancojn, kiujn venigis min tien, sed ili multe influis mian spiritan staton, kiam la aventuroj de mia anekdoto okazis. Jen ili estas en kelkaj vortoj:

Mi naskiĝis en Riviere-Ouelle. Mia patro mortis, kiam mi estis studento, kaj mia patrino denove edzinikis post kelkaj jaroj.

Kiam miaj studadoj finiiis, mia patrino forte deziris, ke mi dadrigu ilin por fariAi profesiulo, pri kio mi sufiĉe konsentis; sed por akiri tiun gradon ŝparmono estis nepre necesa, kaj mia duonpatro, kun kiu mi ne tre bone interkomprenikis, obstine rifuzis. Tial miskompreno, diskutaĉoj kaj disputoj multfoje okazis: resume, ne estis eble pluloki kun

Mia kara patrino! Ŝi ofte suferis pro mia leesto, kaj ŝi plorus pro mia foresto.

Nur tial,ke mi tiel amis ŝin, mi ne povis toleri esti la kaŭ¬zo de Aia ĉagreno. La sola rimedo estis mia tuja kaj daŭra for¬esto; tial mi kaptis la unuan oportunon por organizi kin.

Tio okazis post la propono de la kompanio Hudson’s Bay(2) kiu dungis min por iri foran regionon. Do, mi forlasis mian hejmon kaj ekiris al la nordokcidenta parto de Kanado apud Alaska, kune kun aventuristoj kiel mi.

Mi ne parolos pri miaj kelkfojaj devojiioj kaj pri mia vivo en la diversaj malproksimaj komercejoj, kie mi dejoris.

Estis neniu manko de necesaĵoj, sed estis neeble revi pri mil kaj unu luksaĵoj, frivolaj bagatelaĵoj,kiuj dolĉigas la vivon. Multan laboron ni havis por fari, sed nur dum specifaj sezonoj. Kiamaniere pasigi la tempon dum la alia parto de la jaro? Libroj estis tre malmultaj. Kion ni povis elpensi por mortigi la teruran izolitecon de la laciga kaj senfina vintro, ĉiam kun la samaj kunuloj kaj nur havante eblecon kalkuli la tagojn per la regula aperado de la suno super la horizonto?

Neniuj novaĵoj el mia hejmo! Tute sen kontaktoj kun la eks¬tera mondo dum longaj monatoj, jarojn post jaroj! tiun jaron, somere, nur unu poŝtalveno, kaj tio estis ĉio. Imagu, dudek du jarojn de tia vivo!

Fine, aŭtune de 1876, mi ricevis du malfruigitajn leterojn kiuj strange memorigis al mi miajn antaŭajn vivon kaj loĝlokon. La unua temis pri la morto de mia duonpatro kaj pri mia bona patrino, nun maljuna kaj kripla, kiu nur esperis vidi min de¬nove. La alia estis pri la nova fervojo, C.P.R., nun atinginta Kalgarion kaj preta trans-salti la Rokajn Montarojn.

Tiam mi estis en ‘Fort Yukon’, sur la rivero ‘Yukon’, 300 mejlojn norde de Fort Reliance, nun tre konata kiel Dawson City. Mi estis tute libera forlasi ĝin.

Indiano, tribano de ‘Sioŭ’ (3), kiu bone konis la teritorion kaj estis revenonta al Edmonton, konsentis esti mia gvidanto; mia koro forte batis, kiam mi rapidegis mian pretiĝon iri.

Do, la unuan tagon de novembro, matene, mi kaj mia indiano, ambaŭ en specialaj neĝoŝuoj, supreniris la riveron Porcupine, unu antaŭ kaj la alia malantaŭ longa tobogano, plena da manĝajoj kaj pakaĵoj, trenita per kvar fortegaj eskimaj hundoj. Ni estis survoje al ‘Fort Lapierre’, pli ol 250 mejlojn orienten.

Tiam ni intencis transiri la Rokmontarojn por atingi ‘Fort McPherson’, 70 mejlojn trans malfacilaj labirintoj, pro¬fundegajoj, minacaj rokoj, glaciejoj kaj montopintoj.

Estis ideala poezia sovaĝeco, sed mi povas garantii al vi, ke ni estis dankemaj al la Providenco, kiam la poezio fariĝis malpli superrega kaj submetiĝis al komforta kaj malpli danĝera prozo.

Forlasinte Fort McPherson, ni devis laŭiri la riveron Peel por proksimume 100 mejloj,ĝis kiam alia mejlcento de herbejoj, riveretoj kaj vadadoj kondukis nin ĝis Fort Good Hope sur la riverego Mackenzie, kiun ni supreniris ĝis la lago Great Slave, ĉifoje 600 mejla vadado.

De la lago Great Slave nia vojiro rektiĝis trans herbejoj ĝis ‘Athabaska Landing’, nia lasta haltejo antaŭ ol atingi Edmonton; alia vadado de proksimume 500 mejloj.

Kiel vi vidas, tio ne estis agrabla ekskurso, sed eĉ pli longaj kaj malfacilaj vojaĝoj estas farindaj, kiam amato aten¬das vin.

Ni daŭre vojaĝis,kaj paŭzis nur por tagmanĝi. Vespere ni haltis tie, kie estis sufiĉe da ligno por varmigi nin.

Kiam mi parolas pri haltado, estas nur eldiro, ĉar ĝi estis nur simpla ceremonio.

Unue, ĉiuj hundoj estis maljungitaj kaj ricevis porcion da frostitaj fiŝoj, ĉar ili devis esti bone prizorgitaj,estante por ni altvaloraj por sukcesigi tiun vojaĝon; poste la fajro bone flamiginta, ni boligis nian plenkaldronon.

Jes! Ni vespermanĝis sub libera ĉielo, kaj bivakis, ŝirmitaj per kio ajn, sed tre ofte nenio, vipitaj de vento kaj neĝ¬blovado. Post nia vespermanĝo ni devis sekigi niajn ŝirmvestojn, malsekigitajn pro niaj vojaĝklopodoj: tiam, fumante, ni ripozi¬gis niajn lacajn muskolojn kaj fine kuŝiĝis sur la neĝo, inter ursofeloj kaj leporfeloj, niaj pafiloj apude… kaj bonan nokton amiko!

Escepte kiam ni haltis en diversaj lokoj, kiel komercejoj, tutan tagon por refortigi nin, ĉar estis nepre necese, oni ku¬time ĉiuvespere dormis sub libera ĉielo; ĝis la 24a de decembro, pripensinte trafi ‘Athabaska Landing’ fruposttagmeze.

Mi estis inventinta ostokalendaron, similan al hufumo,en kiu lignonajletoj indikis la daton de la monato kaj la tagon de la semajno. Tiel mi povis facile konstati la tempopason, kaj spite de malvarma vetero, de laciĝo, mi ĝojis pripensante trapasi bel¬an kaj ŝatatan Kristnaskon kun miaj familianoj, en Kristnaska etoso.

La bonaj loĝantoj de Quebec pensas,ke i1i konas neĝoŝtormojn. Estus kruele sendi ilin al tiuj nordokcidentaj regionoj por el¬trovi,ke fakte ili havas neniun ideon pri tiaj ŝtormegoj.

En tiuj malproksimaj regionoj estas simple terure. Ŝtormegoj blovegas, sufokigas, blindigas, kaj malvarmigas nin. Ni perdas niajn spurarojn, stumblas kaj sufokiĝas, ĉiun orientigon ni perdas ankaŭ. Tiam nenio helpas, la suno malaperas aŭ ties radioj estas apenaŭ videblaj pro la neĝoblovado. Eĉ la kompaso

ne funkcias kaj, trafe maltrafe, ni ŝanceliĝas serĉante la vojon,

ridigitaj kaj duone dronitaj en la furiozeco de la neĝŝtormo.

Se mi ne estus estinta tiel obstina atingi la antaŭe decidi¬tan haltejon tiun tagon, ni estus povintaj trovi ian ŝirmejon sub arbetaro, kie ajn, por singardi kontraŭ la furiozeco de la ŝtormego super niaj kapoj: sed, tiel obstine mi rifuzis halti, tiun antaŭan tagon de Kristnasko, ke ni sufoke plueniris; kaj eĉ niaj hundoj ne plu volis antaŭeniri sen vipfrapoj sur iliajn dorsojn.

Ĉiuj niaj klopodoj iĝis vanaj: la haltejo ŝajnis forkuri de ni; kaj tiun vesperon estis definitive, ke ni estis maltrafintaj nian celon. Ni ne plu dubis pri tio, kiam subite la neĝado ĉesis kaj la nuboj malaperis por permesi ekvidi stelojn, kiuj indikis troan okcidentan direkton. Neeble estis atingi la haltejon tiun vesperon kaj nenio povis helpi nin. Sanĝinte nian direkton, ni daŭre klopodis, ne por trafi la neeblan haltejon, sed por trovi la nepre necesan lignon por varmigi nin. Mi estis lacega kaj sekvis la elĉerpitajn hundojn, mia koro plena de lagreno.

Subite mia kunulo, kiu antaŭiris, ekkriis ” Arbo!”

Arbo! Arbo staranta sola en la tutnuda herbejo? Neeble: La indiano revis.

Tamen mi deprenis mian hakilon de la tobogano kaj rapide atingis lin. Vere ja, ĝuste antaŭ ni estis granda senbranĉa arbo,staranta rekte en la blanka dezerto.

Momente mi surpriziĝis- sed mia koro forte ekbatis en mia brusto-kaj volis ekkrii, sed tiu ekkrio sufokiĝis pro singulto.

Tiu nuda, senŝela kaj senviva arbo,ekaperinta el la grundo kiel masto en la mezo de oceano, estis fakte enigita per la manoj de homoj. Estis telegrafofosto:

Ni estis preterpasintaj ‘’Athabaska Landing’, kaj estis survoje al Edmonton. Ĉu vi povas kompreni?

Telegrafofosto! Gardostaranto de la civilizacio: ĉu ĝi ne estis kiel amika mano,etendita al mi el la sojlo de mia propra lando? Ĉu tio ne estis bonveno de la remalkovrita mondo, bon¬veno al la vivo, al la kultivita kamparo de gekleruloj, de kamaradoj kaj amikoj –  ĉu ne estis hejme?

Mi estis reveninta al la socia vivo post dudek du longaj jar¬oj de ekzilo en sovaĝa soleco. Pli ol tio: estis kvazaŭ reeniri la familian vivon, ĉar la telegrafodrato,kiun mi aŭdis zumi super mia kapo, estis ĉenero inter mi kaj la pasinteco: ĝi kun¬igis min kun mia fora vilaĝo, kun la gepatra hejmo, kun kara patrino,nun pli kara ol kiam ajn estinte,a1 kiu mi imagis,ke mi povas sendi krion de ĝojo kaj kuraĝigo, malgraŭ la granda dis¬tanco de 3000 mejloj.

Cu vi povas kompreni? Ha! Por senti kion mi pripensis, estus por vi nepre necese,ke vi estus travivintaj similan sperton. Tiel perdita kiel mi estis, sub la arkta ĉielo, en la mezo de frostita dezerto, kaj kun ĉiuj memoraĵoj pri Kristnasko en mia senespera koro kaj ĉagrenita spirito.

Mia mizera kamarado, terurita pro la sorĉa kantado, la zumado de la drato, kaŭzita per la granda vento, balbutis ripete, (4) “Manitou,Manitout” Mi antaŭensaltis kun etenditaj brakoj, premis la senvivan foston, surgenuis kaj ekploregis.

Tio estas mia rakonto, sinjoroj. Tiun nokton, ni haltis sen iu ajn varmiga fajro, sen vespermanĝo, nur ĉirkaŭpremante tiun miraklan foston; kaj en miaj revoj, la voĉo de la telegrafodrato daŭre zumis, jen alportante al mi la sanktan himnon de la Krist¬naska ceremonio, jen aŭdigante la sonoradon de la malproksimaj sonorilturoj de ‘Riviere-Ouelle’.

Kredu min, neniam mi ĉeestis tielan noktomezan diservon dum mia tuta vivo, ĉar mia fantazio plenumis mian imagopovon, dum tiuj horoj de atendado kaj espero.

Ne! Ne! Sinjoroj, la spirito de POEZIO neniam mortos. Ĝi ĉiam povos vivi en la plej intimaj anguloj de niaj animoj,kondiĉe, ke nia spiritstato, plena de realismo, sufiĉas por veki diajn sen¬saciojn kaj la plej kortuŝajn melodiojn.

1/ Klondike – Kanada nordokcidenta regiono.

2/ Hudson’s Bay – Kompanio kiu regis la peltokomercon.

3/ Sioŭ – Unu el la tiamaj indianaj triboj.

4/ Manitou – Dio de tiuj indianoj.